W 2019 roku Warszawa uroczyście obchodziła 100-lecie pierwszych demokratycznych wyborów do Rady Miejskiej. Było to niezwykle ważne wydarzenie, które miało miejsce 23 lutego 1919 roku, zaledwie kilka miesięcy po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Te wybory były symbolicznym początkiem prawdziwej samorządności w stolicy, gdzie mieszkańcy po raz pierwszy mieli realny wpływ na zarządzanie miastem.
Biuro Rady Warszawy – siedziba i zakres działania
Siedziba: Pałac Kultury i Nauki, plac Defilad 1, piętro XX, sekretariat pokój 2012
Telefon: 22 443 05 80/81
Faks: 22 443 05 82
E-mail: sekretariat.BR@um.warszawa.pl
Adres do korespondencji: Al. Jerozolimskie 44, 00-024 Warszawa
Godziny pracy biura:
poniedziałek – piątek w godz. 8:00 – 16:00
Biuro Rady m. st. Warszawy odgrywa kluczową rolę w codziennym funkcjonowaniu samorządu, zapewniając wsparcie dla Rady i jej członków.
Główne zadania biura obejmują:
- Obsługę techniczno-organizacyjną Rady m. st. Warszawy i jej komisji.
- Udzielanie pomocy radnym w sprawowaniu mandatu.
- Kierowanie uchwał Rady do właściwych komórek organizacyjnych Urzędu i jednostek organizacyjnych m. st. Warszawy.
- Prowadzenie rejestru uchwał, interpelacji i wniosków.
Kobiety w warszawskim samorządzie – historyczny przełom
Setna rocznica wyborów z 1919 roku była również okazją do świętowania 100-lecia udziału kobiet w Radzie Miejskiej Warszawy. To właśnie wtedy kobiety po raz pierwszy mogły ubiegać się o mandat radnej, co stanowiło ogromny krok milowy w walce o ich prawa wyborcze i polityczne.
Początki walki o prawa kobiet
Mimo że pierwsze wybory do Rady Miejskiej odbyły się już w lipcu 1916 roku, kobiety nie mogły wówczas kandydować. Walka o ich udział w samorządzie była integralną częścią szerszych starań o prawa wyborcze dla kobiet w Polsce.
Postulaty i manifesty kobiet
We wrześniu 1917 roku, podczas Zjazdu Kobiet Polskich, przyznanie kobietom praw wyborczych na poziomie lokalnym było jednym z kluczowych postulatów. W memoriale z listopada 1917 roku kobiety domagały się czynnego i biernego prawa wyborczego do samorządu miejskiego i wiejskiego, podkreślając jego niezbędność „W imię dobra Ojczyzny, w imię demokratyzacji naszego narodu”.
Pierwsze radne w Warszawie
Prawo do kandydowania kobiety zyskały w 1918 roku. W historycznych wyborach 23 lutego 1919 roku mandat radnej uzyskało 10 kobiet. W kolejnych wyborach, w maju 1927 roku, liczba radnych kobiet wzrosła do 13.
Aktywność w dwudziestoleciu międzywojennym
W całym okresie międzywojennym mandat radnej sprawowały łącznie 24 kobiety, reprezentujące różnorodne środowiska i stronnictwa polityczne. Mimo ich aktywnej działalności, ich wkład w rozwój warszawskiego samorządu często pozostawał zapomniany.
Wybitne postaci w historii kobiecego samorządu
Wśród najaktywniejszych radnych wyróżniały się m.in. dr Justyna Budzińska-Tylicka (lekarka-społeczniczka, założycielka pierwszej w Polsce poradni świadomego macierzyństwa, przewodnicząca Komisji Opieki Społecznej), Zofia Praussowa (inspektorka pracy i posłanka na Sejm RP), Konstancja Jaworowska, Estera Alter-Iwińska czy Ludwika Jahołkowska-Koszutska.
Wernisaż wystawy zorganizowany 7 marca 2019 roku w PKiN, a następnie udostępniony na Placu Defilad, miał na celu przybliżenie sylwetek i dorobku tych odważnych kobiet, podkreślając ich znaczącą rolę w kształtowaniu niezależnego polskiego samorządu. Dziś kobiety stanowią połowę składu Rady m. st. Warszawy, co pokazuje długą drogę, jaką przeszedł warszawski samorząd przez ostatnie 100 lat.
Rozwój Warszawy pod rządami pierwszych Rad Miejskich
Pierwsza demokratyczna Rada Miasta st. Warszawy, wybrana 23 lutego 1919 roku, działała w trudnym, powojennym okresie. Frekwencja w wyborach wyniosła skromne 41,1%. Pod przewodnictwem prezydenta Drzewieckiego, a następnie Stanisława Nowodworskiego i Władysława Jabłońskiego, miasto musiało stawić czoła wielu wyzwaniom:
Odbudowa i organizacja
Stolica szybko przygotowywała lokale dla urzędów państwowych, korpusu dyplomatycznego, rozbudowującego się garnizonu wojskowego i szkolnictwa publicznego. Warszawa była centrum organizacji ochotników na fronty walczącej o granice Polski.
Pomoc humanitarna
Magistrat aktywnie współpracował z Amerykańską Misją Pomocy pod kierownictwem Herberta Hoovera, zapewniając realne wsparcie żywnościowe i sanitarne dla najbiedniejszej ludności, zwłaszcza dzieci.
Rozwój gospodarczy i społeczny
W latach 1922-1927 liczba ludności Warszawy wzrosła z 944,7 tys. do 956,1 tys.
Wzrosła liczba zakładów przemysłowych (z 1553 do 2101) i zatrudnionych w nich robotników (z 45 693 do 63 636).
Nastąpił znaczący wzrost ruchu budowlanego: liczba ukończonych budynków wzrosła z 71 do 485, a liczba mieszkań z 197 do 2481. Rozwijały się dzielnice takie jak Ochota, Mokotów, Żoliborz, Saska Kępa czy Grochów.
Wzrosła liczba szkół publicznych (ze 135 do 167) i uczniów (z 56 410 do 74 745).
Sukcesy komunalne
Wśród najważniejszych osiągnięć w gospodarce komunalnej tego okresu należy wymienić:
- Uporządkowanie gospodarki pieniężnej miasta.
- Zatwierdzenie wstępnego planu zabudowy m.in. Ochoty, Mokotowa, Żoliborza.
- Polonizacja centrum miasta poprzez rozbiórkę obiektów symbolizujących czasy zaborów (np. soboru prawosławnego na pl. Saskim).
- Odbudowa Mostu Poniatowskiego i zwiększenie ulepszonej nawierzchni ulicznej o 428 tys. metrów kwadratowych.
- Przejęcie przez miasto Gazowni Warszawskiej, powołanie Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji oraz znaczący wzrost produkcji energii przez Elektrownię Warszawską.
- Stabilizacja finansowa większości przedsiębiorstw miejskich.
- Założenie nowych oddziałów szpitalnych przez Kasę Chorych.
Mimo trudnych warunków politycznych i społecznych (m.in. wojna polsko-bolszewicka, zamach majowy), kultura polityczna ówczesnych liderów pozwoliła na dynamiczny rozwój Warszawy i umocnienie jej roli jako stolicy niepodległego państwa. Wiele miejsc w Warszawie, takich jak ulica Hoża, pamięta czasy wojny, a Rada Miasta stara się upamiętniać i celebrować minione lata. Setna rocznica tych wydarzeń to przypomnienie o fundamentalnym znaczeniu samorządności dla rozwoju nie tylko Warszawy i jej mieszkańców, ale i całej Polski.
Źródła:
- UM Warszawa, 100-lecie kobiet w Radzie Miejskiej, https://um.warszawa.pl/waw/radawarszawy/-/100-lecie-kobiet-w-radzie-miejskiej [odczyt: 26.06.2025]
- Passa, Samorząd miejski Warszawy – historia (część II), https://www.passa.waw.pl/artykul/samorzad-miejski-warszawy-historia-czesc-ii,8667 [odczyt: 26.06.2025]
- UM Warszawa, Biuro Rady m.st. Warszawy, https://um.warszawa.pl/waw/radawarszawy/-/biuro-rady-1 [odczyt: 26.06.2025]
