Ulica Kostki Potockiego na Wilanowie to druga obok Biedronki ulica wpisana do ewidencji zabytków Warszawy. Nawet krótki spacer tą ulicą nie pozostawia wątpliwości- tu bije serce starego Wilanowa i jeśli ktoś szuka starówki wilanowskiej- to ją tutaj właśnie znajdzie.
Spis treści
Kostki Potockiego czyli córka Wiertniczej
Co ciekawe do początku lat 90tych XX wieku obecna ulica Kostki Potockiego była częścią ulicy Wiertniczej. Budowa kolejki wilanowskiej w 1892 roku sprawiła, że pojawiła się konieczność „przeniesienia” ulicy Wiertniczej na nieco szerszą przestrzeń ok. 100 metrów na zachód. Wówczas odcinek od ulicy Vogla do Kolegiackiej przemianowano na Stanisława Kostki Potockiego- czyli głównego patrona tej części Wilanowa.
Ślady tej historii widać po numeracji posesji: na ulicy Wiertniczej numery rozpoczynają się od 26 (na Stanisława Kostki Potockiego zachowały się numery od 1 do 24). I tak np. Kuźnia Kulturalna (o której przeczytacie nieco niżej) ma adres Kostki Potockiego 24, mimo iż w starszych opracowaniach pojawia się jako Wiertnicza 1. Również inne obiekty kompleksu pałacowego mają w starszych opracowaniach (m.in w ewidencji zabytków Warszawy) adres Wiertnicza 1 (z kolejnymi literami) lub 2 (z kolejnymi literami). Uważni spacerowicze zauważą jeszcze na Kostki Potockiego adres…Wiertnicza 2!
Ulica Kostki Potockiego czyli wilanowska starówka
Ulica Kostki Potockiego jest piękna- nie tylko na standardy wilanowskie ale i całej Warszawy. Poczuć na niej można klimat dawnych lat- to zarówno dzięki brukowanej nawierzchni, tradycyjnym lampom ulicznym, wyjątkowej oprawie, którą zapewnia otoczenie pałacu ale również dzięki samym przechodniom- ci często ubrani są bardziej elegancko i odświętnie- gdyż są w drodze z lub do Kościoła Świętej Anny, bardzo popularnego miejsca na warszawskie śluby lub też właśnie zmierzają na sesję fotograficzną w pięknych pałacowych ogrodach.
Spacer ulicą Kostki Potockiego nie powinien pozostawić nikogo w niedosycie. Ulica rozpoczyna się (a raczej kończy- gdyż numery 1 i 2 startują przez ulicy Vogla) obszernym parkingiem, gdzie można zostawić samochód jeśli na zwiedzanie przyjechało się tym środkiem lokomocji.
W oczekiwaniu na lepsze czasy
Spacer rozpoczynamy przy przystanku dawnej kolejki łączącej Wilanów z centrum Warszawy i zarazem w samym sercu wilanowskiej starówki. Wspaniały budynek postawiony tutahj w 1922 roku, kiedyś tętniący życiem najpierw jako dworzec a po zamknięciu kolejki jako Poczta Polska stoi obecnie opustoszały i czeka na wizję, inwestora czy też decyzje konserwatora zabytków co dalej. My też sobie zadajemy to pytanie…
Turystycznie
Zostawmy te smutne dywagacje i przejdźmy na drugą stronę ulicy. Tutaj Kostki Potockiego tętni życiem. Znajdziemy tu Galerię, w której można kupić pamiątki niczym z czasów Cepelii oraz kiosk Ruchu z warszawskimi pamiątkami, nie zabraknie też bankomatów. Jeśli skusimy się na lody będzimy mieć niemiały dylemat, w której z lodziarni i kawiarni je zakupić. Znajdziemy tu też liczne restauracje, gdzie można coś przekąsić. Najciekawszą z nich jest bez wątpienia Kuźnia Kulturalna, która wyróżnia się zarówno wspaniałym programem kulturalnym oraz kuchnią ale też historią- mieści się bowiem w budynku dawnej kuźni pałacowej.
Historia kuźni wilanowskiej
Historia kuźni wilanowskiej sięga czasów króla Jana III Sobieskiego, kiedy to hetman wyruszył z wojskiem w 1683 z Krakowa na wojnę z Turkami. Wtedy do pracy w polowej kuźni królewskiej zaciągnął się kowal Stanisław Kafarek. Po powrocie z wojen do Polski, król wysoko ocenił przywiązanie kowala do spraw Polski. Wraz z rodziną sprowadził go do Wilanowa, nadając mu kawał gruntu ze swego ogrodu i 6mórg łąki. Do tego nakazał wybudować kuźnię. Była to prawdopodobnie budowla drewniana, na ścianie której umieszczono napis:
KOWALOWI I ŻOŁNIERZOWI
ZA WIEDEŃSKĄ WYPRAWĘ
KRÓL JAN
Obecny murowany budynek powstał w XVIII wieku. Ma kształt prostokąta z wysokim dachem czterospadowym. W środku były pomieszczenia z piecem kowalskim, dla kołodzieja, wozownia oraz mieszkanie kowala. Ten układ pomieszczeń został zachowany do dziś!
Ostatnim kowalem wilanowskim do pierwszej połowy lat sześćdziesiątych XX wieku był pan Derda. Po gruntownym remoncie i adaptacji kuźni na cele restauracyjne, ajentką została Beata Artemska, wybitna polska tancerka, śpiewaczka, aktorka teatralna i kabaretowa. Organizowała tam przy świecach i winie wieczory teatralne, na które zjeżdżała elita Warszawy. Obecnie Kuźnia kulturalna kontynuuje tą wspaniałą tradycję a aktualny program wydarzeń możemy znaleźć tutaj.
(ta część wpisu powstała w oparciu o opracowanie PTTK)
Pałac Wilanowski
Kontynnując spacer mijamy przepiękny kościół Świętej Anny oraz wchodzimy na teren pałacowy- to pod adresem Kostki Potockiego znajduje się chluba Wilanowa czyli Pałac. Muzeum Pałacu, Ogród Pałacowy, Oranżeria oraz wszelkie atrakcje i instytucje towarzyszące jak Mauzoleum Kostki Potockiego, Teatr Królewski czy Kameralny Chór Akademii Wilanowskiej znajdują się pod adresem Kostki Potockiego 10/16.
Pałac Wilanowski wzniesiony pod koniec XVII wieku to obecnie tętniące życiem miejsce- o niezwykłych walorach kulturalnych i historycznych a także wypoczynkowych dla licznie przybywających tu turystów z całego świata oraz okolicznych mieszkańców. W tym miejscu jednak nie będę omawiać historii i walorów Pałacu, który w pełni zasługuje na odrębny wpis- kontynuujemy dalej wędrówkę w górę ulicy.
Muzeum Plakatu
Przepiękny budynek na końcu parku tuż przed bramą pałacową to obecne Muzeum Plakatu. Nietrudno zgadnąć historię tego miejsca, tuż przed muzeum spotykamy takie rzeźby:
Udało się zgadnąć? Tak, Muzeum Plakatu znajduje się w budynku dawnej ujeżdżalni pałacowej, która istniała tu od 1848r. Samo muzeum też ma ciekawą historię – zostało otwarte w 1968 roku i było to pierwsze muzeum plakatu na świecie! W zbiorach muzeum znajdziemy prace Stanisława Wysypiańskiego, Pablo Picasso oraz Andy Warholla! Co 2 lata odbywa się tu międzynarodowe Biennale Plakatu.
Villa Intrata
Po przeciwnej do Muzeum Plakatu stronie ulicy spotyka nas kolejna niespodzianka- przepiękny budynek- pałacyk w idealnym stanie. Jest to dawny dom zarządcy dóbr wilanowskiech nazywany również willą Szenicówką. Dom został zbudowany około 1925 r.
Po wojnie stacjonowało tu wojsko, które doprowadziło obiekt do niemal kompletnej ruiny. W 1996 roku przekazany on został muzeum w Wilanowie. Planowano zlokalizowanie w nim biblioteki wilanowskiej lub archiwum fotograficznego. Ponieważ jednak dworek wymagał natychmiastowego remontu, a na jego przeprowadzenie nie było środków, postanowiono wynająć go firmie, która sfinansowałaby remont, a po jego zakończeniu wzięła ten gmach i otaczający go ogród w użytkowanie na 15 lat. Przetarg wygrała gdańska spółka LaReserve, która po remoncie urządziła w nim klub biznesmena i elegancką restaurację. Obecnie budynek ponownie jest administrowany przez Muzeum Pałacu i mieści się w nim tzw. Villa Intrata.
Villa Intrata to niezwykłe miejsce, w którym faktycznie odbywamy podróż w czasie. Organizowane są tutaj pokazy i warsztaty kuchni staropolskiej z XVII-XVIII wieku- a wszystko w pięknych wnętrzach i wspaniałej atmosferze. Jest to fantastyczny przykład współpracy biznesu i insytucji publicznej, która doprowadziła historyczne niemal ruiny do dawnej świetności.
(źródło informacji: https://warszawa.fotopolska.eu/Warszawa/b55956,Restauracja_Villa_Nuova.html)
Folwark królewski- projekt wizja
Spacerując dalej ulicą Kostki Potockiego wchodzimy w część która niestety częściowo utraciła swój dawny charakter. Teraz musimy uruchomić wyobraźnię. Mijamy koliste mury- a przecież wieki temu była to część ogrodów królewskich.
Zatracenie historycznego charakteru tej części ulicy to pokłosie reformy rolnej z 1944 roku, w wyniku której sąsiadujący z Pałacem folwark przejęła SGGW. Zarząd ten nie przyniósł wiele dobrego okolicy- zabudowania gospodarcze zostały w dużej mierze przebudowane lub uległy zniszczeniu. Dawna fabryka marmolady na początku XXI wieku została sprzedana i wybudowano tutaj nowoczesne osiedle mieszkaniowe tzw. Rezydencję Królewską. Osiedle może i ładne- znajduje się tu m.in klub Calypso- ale niestety nie da już rady przywrócić temu miejscu dawnego charakteru.
Pozostałe budynki dawnego folwarku wciąż mają przed sobą możliwości przekształcenia we wspaniałe miejce o walorach historycznych i atrakcję turystyczną na skalę międzynarodową. Szczęśliwie świadomość w tym zakresie mocno wzrosła. W 2016 roku Muzeum Pałacu udało się odkupić część dawnego folwarku- zespół browaru (Kostki Potockiego 11- do końca 2014 mieścił się tutaj Urząd Dzielnicy Wilanów) wraz z usytuowanym naprzeciwko niego spichlerzem (Kostki Potockiego 7). Planowana jest jego rekonstrukcja a także dodanie wielu ciekawych funkcji edukacyjno- turystycznych. Co więcej- pod koniec 2018 spodziewamy się więcej pozytywnych wieści w sprawie zakupu pozostałej części dawnego folwarku królewskiego tzw. Frontu Wschodniego. Więcej o tym arcyciekawym projekcie można się dowiedzieć tutaj. Miejmy nadzieję, że zostanie zrealizowany jak najszybciej. Ja już nie mogę się doczekać :).
