Syrenki warszawskie, czyli symbol i opiekunka stolicy

Warszawska Syrenka, pół kobieta, pół ryba, to nie tylko herb, ale i jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli Warszawy. Jej wizerunek jest głęboko zakorzeniony w historii i kulturze miasta, a liczne legendy i pomniki świadczą o jej znaczeniu jako patronki i opiekunki stolicy. Warszawa bywa zresztą czasem określana jako „syreni gród”, a jej mieszkańcy – „syreniarze”.

Spis treści:

Pochodzenie i ewolucja herbu Warszawy

Najstarszy zachowany wizerunek Syreny jako herbu Warszawy pochodzi z pieczęci dokumentów rady miejskiej z 7 kwietnia 1400 roku. Warto jednak zaznaczyć, że jej początkowy wygląd znacząco różnił się od dzisiejszego. Wczesne przedstawienia często ukazywały górną połowę ludzką (czasem nawet męską), a dolną z rozwiniętymi skrzydłami (lub bez), ogonem i dwiema łapami.

Dopiero od około połowy XVIII wieku Syrena w formie pół kobiety i pół ryby zaczęła pojawiać się w oficjalnej symbolice miejskiej. Przyjmuje się, że motyw ten mógł zostać zaczerpnięty ze średniowiecznych Physiologusów i bestiariów.

W XX wieku herb Warszawy przechodził zmiany i zatwierdzenia:

1938: Zatwierdzono nowy wzór herbu zaprojektowany przez Szczęsnego Kwartę.
1967: Zastąpiono go dwoma wersjami herbu – reprezentacyjną i użytkową.
1990: Przywrócono wzór herbu z 1938 roku.
2002: Ustawa o ustroju miasta stołecznego Warszawy formalnie potwierdziła, że wizerunek Syreny jest herbem m. st. Warszawy.

Legendy o Syrence

Syrenka jest bohaterką wielu warszawskich legend, z których każda podkreśla jej rolę jako opiekunki miasta:

Artur Oppman: Opowiada, jak Syrena została schwytana przez rybaków, ale dzięki swojemu pięknemu śpiewowi przekonała strażnika do uwolnienia jej.
Ewa Szelburg-Zarembin: Przedstawia Syrenę, która złotą strzałą wskazała zagubionemu księciu miejsce przeznaczenia, gdzie miała powstać Warszawa.
Sawa i Wars: Jedna z wersji legendy identyfikuje Syrenę z Sawą, żoną Warsa.
Dwie siostry syreny: Najpopularniejsza legenda głosi, że dwie siostry syreny przypłynęły z Atlantyku na Bałtyk. Jedna z nich osiadła w Kopenhadze, druga zaś popłynęła w górę Wisły i, urzeczona miejscem u podnóża dzisiejszego Starego Miasta, postanowiła tu zostać i chronić miasto.

Pomniki i płaskorzeźby Syrenki w Warszawie

Warszawę zdobią liczne wizerunki Syrenki, zarówno w formie pomników, jak i płaskorzeźb:

Pomnik Syrenki na Rynku Starego Miasta:

Adres: Pomnik Syrenki, Rynek Starego Miasta 18i, 00-272 Warszawa
Status: Czynne całą dobę

Pomnik Syreny nad Wisłą (Powiśle):

Adres: Generała George’a Smitha Pattona, 00-390 Warszawa
Status: Czynne całą dobę

Jest to prawdopodobnie najpopularniejszy pomnik Syrenki w Warszawie.

Rzeźba Syrenki Warszawskiej:

Adres: Graniczna 4, 00-130 Warszawa
Status: Czynne całą dobę

Ponadto, Syrenki znajdziesz w takich miejscach jak:

Park Mirowski (betonowa rzeźba autorstwa Ryszarda Kozłowskiego, z ogonem tworzącym misę)
Wiadukt Markiewicza (Syrenka z 1905 roku, dłuta Jana Woydygi, zdobiąca wiadukt w ciągu ul. Karowej)
Ulica Inżynierska (płaskorzeźba Syrenki nad wejściem do dawnego budynku administracyjnego remizy tramwajowej na Inżynierskiej 6)
Ulica Katowicka (płaskorzeźba Syrenki autorstwa Wojciecha Czerwosza na bocznej ścianie XXXV Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Bolesława Prusa przy ul. Zwycięzców 7/9)
Ulica Grochowska (rzeźba Syrenki Jerzego Chojnackiego przed Urzędem Dzielnicy Praga Południe na Grochowskiej 274, pierwotnie stojąca na Saskiej Kępie)
Zespół Stacji Filtrów (płaskorzeźba Syrenki autorstwa Jana Golińskiego na budynku Zakładu Filtrów Pośpiesznych)
Sejm (Syrenka na tarczy herbowej na piersi orła, znajdująca się na drewnianej balustradzie w Sali Posiedzeń Sejmu przy ul. Wiejskiej 4/6/8, wykonana przez Aleksandra Żurakowskiego w 1947 roku

Syrenka poza Warszawą

Symbol Syrenki jest rozpoznawalny nie tylko w Warszawie. Brytyjski pułk Queen’s Royal Hussars nosi naszywkę z Syrenką (Maid of Warsaw) na lewych rękawach mundurów. To wyróżnienie zostało nadane im przez generała Władysława Andersa w podziękowaniu za wsparcie udzielone polskim siłom podczas bitwy o Ankonę w 1944 roku.

Warszawska Syrenka to więcej niż tylko herb – to żywy symbol tożsamości miasta, jego historii, walki o wolność i nieustannego rozwoju. Jej obecność w przestrzeni miejskiej i w świadomości mieszkańców sprawia, że jest ona prawdziwą ikoną stolicy.

Źródło: