Siedemnastka – z Białołęki na Mokotów

„Siedemnastka” znowu jest najdłuższą linią tramwajową w Warszawie, jej trasa ma ponad 20 kilometrów  a pierwszy tramwaj tej linii wyjechał na tory aż 110 lat temu!

Z powodu przebudowy ulicy Wołoskiej trasa „siedemnastki” była przez jakiś czas trochę krótsza (wtedy też ukazał się poprzedni wpis o „siedemnastce”). Teraz jednak, gdy linia 17 wróciła na swoje dawne (i bardzo długie) tory, postanowiłam napisać o niej jeszcze raz. W poprzednim wpisie zajęłam się głównie nazwami przystanków i tym, skąd się one wzięły. Teraz chciałam spojrzeć na trasę „siedemnastki” trochę szerzej i opisać Wam różne, moim zdaniem ciekawe miejsca na trasie tego tramwaju. Niektóre rzeczy będą się powtarzać, ale mam dla Was też sporo nowych ciekawostek. Podzieliłam ten wpis na dwie części. Dzisiaj jedziemy z Tarchomina Kościelnego do Hali Mirowskiej. To co, wsiadacie?

Przystanek Pierwszy – Tarchomin Kościelny

Wsiadając (lub wysiadając) nie zobaczycie tu żadnego kościoła. Nazwa Tarchomin Kościelny jest stosunkowo nowa, powstała wraz z przystankiem, ale kościół w pobliżu jest. I to bardzo stary. Trzeba tylko przejść kawałek w kierunku Wisły, żeby dotrzeć do gotyckiego kościoła św. Jakuba, o którym pisałam tu.

Przystanek drugi – Mehoffera

Ulica Mehoffera to jedna z najdłuższych ulic Białołęki. Ma 5600 metrów. Powstała już w XIX wieku i pierwotnie była ulicą Kościelną (od kościoła św. Jakuba oczywiście). Nazwę zmieniono, gdy Tarchomin został przyłączony do Warszawy, w której była już ulica Kościelna. Potem zmieniono nazwę i przez ponad 50 lat nazwa ulicy była pisana błędnie (Mehofera). Błąd naprawiono dopiero w 2012 roku. Przy tej ulicy znajduje się bardzo cenny białołęcki zabytek, czyli dawny Pałac Mostowskich wraz z kompleksem parkowym. Możecie o nim przeczytać tutaj. Przy ulicy Mehoffera znajduje się również bardzo ciekawy cmentarz, o którym możecie przeczytać w tym wpisie.

Przystanek trzeci – Tarchomin

Wieś, której nazwę spotykamy już w XII-wiecznych dokumentach. Budowę osiedli mieszkaniowych rozpoczęto pod koniec lat siedemdziesiątych i na razie nie widać końca. Ciągle buduje się coś nowego. Niedaleko tego przystanku znajduje się Białołęcki Ośrodek Sportu z siłownią basenem i boiskami.

Przystanek czwarty – Myśliborska

Podobno nazwa ulicy wywodzi się od zachodniopomorskiej miejscowości Myślibórz.  Kiedyś była to ulica Tarchomińska.

Przystanek piąty – Śreniawitów

Kim byli Śreniawici? To rody rycerskie herbu Szreniawa. Legenda mówi o rycerzu Przybysławie Śreniawicie, który odsprzedał swojego konia a ten powrócił  po trzech latach w towarzystwie tabunu swoich pobratymców, pokonując rzekę pełną niebezpiecznych zakoli (stąd w herbie rzeka z trzema zakolami). Przy tym przystanku znajduje się otwarta ponad rok temu Galeria Północna, o której pisałam tutaj.

Przystanek szósty – Stare Świdry

Jeszcze do połowy XIX wieku Stare Świdry były podwarszawską wsią. Teraz znajdują się tu pozostałości Fabryki Domów. Fabryka została zbudowana w latach pięćdziesiątych XX wieku i produkowano w niej gotowe elementy ścian i sufitów, co pozwalało na skrócenie czasu budowy mieszkań w powojennej Warszawie. Fabrykę zamknięto w latach dziewięćdziesiątych. Podobno na terenie fabryki, który zajmuje ok. 40 hektarów planowana była budowa osiedla Kępa Iberyjska, zaprojektowanego przez grupę hiszpańskich projektantów. Nic z tych planów jednak nie wyszło, a ruiny fabryki stoją do dziś. Najlepiej widać je ze zjazdu z Mostu Północnego.

Przystanek siódmy – Świderska

Nazwa ulicy pochodzi od osiedli przez które przechodzi – Nowe Świdry i Stare Świdry. To całkiem zwykła tarchomińska ulica. Nie znajdziecie na niej specjalnych atrakcji, ale mieści się przy niej mała palarnia kawy, o której pisałam tutaj a jeśli jesteście głodni, to właśnie na Świderskiej możecie zjeść pyszne chińskie pierożki.

Przystanek ósmy – Cmentarz Włoski

Na cmentarzu pochowano żołnierzy włoskich pojmanych przez wojska Cesarstwa Niemieckiego na froncie włoskim i zmarłych w obozach jenieckich na terenie Polski podczas I wojny światowej a także obywateli Włoch poległych lub zamordowanych w hitlerowskich obozach jenieckich i koncentracyjnych podczas II wojny światowej. Realizacja projektu odbyła się na koszt rządu Włoch. Stamtąd dostarczono też kamienie nagrobne oraz elementy ogrodzenia. Projekt utrzymany jest w monumentalnym stylu czasów Mussoliniego. Niewysokie ogrodzenie kamienne zdobią gałęzie wawrzynu i panoplia – tarcze legionów rzymskich.

Przystanek dziewiąty – Przy Agorze

Ulica Przy Agorze po raz pierwszy pojawia się na mapach Warszawy około roku 1962, a powstała wraz z budową osiedla mieszkaniowego Wrzeciono, które zbudowano w miejscu dawnego lotniska na Młocinach. Ulica rozpoczyna swój bieg skrzyżowaniem z Marymoncką, po czym biegnie na południowy zachód przecinając dwukrotnie ulicę Wrzeciono. Kończy się u zbiegu z Sokratesa i Jana Kasprowicza. Po drugiej stronie torów rozpościera się Las Bielański.

Przystanek dziesiąty – UKSW

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Dawniej Akademia Teologii Katolickiej. Kampus UKSW znajduje się na terenie rezerwatu przyrody -Las Bielański.

Przystanek jedenasty – Szpital Bielański 

Szpital został zaprojektowany w stylu socrealistycznym przez architektów Juliana Sadłowskiego i Leopolda Koehlera i   był największą inwestycją szpitalną w okresie planu sześcioletniego w Warszawie.

Przystanek dwunasty – AWF

Akademia Wychowania Fizycznego utworzona w 1929 jako Centralny Instytut Wychowania Fizycznego w Warszawie i przekształcona w 1938 w wojskową szkołę akademicką. Po wojnie uczelnię bardzo szybko odbudowano. Zajęcia dla 108 studentów rozpoczęły się już 2 grudnia 1946. Teraz na pięciu wydziałach uczy się ponad sześć tysięcy studentów, a kampus uczelni wpisany jest do rejestru zabytków ze względu na wyjątkowy i niespotykany przykład polskiej architektury dwudziestolecia międzywojennego.

Przystanek trzynasty – Podleśna-IMiGW

Podleśna, bo położona przy Lasku Bielańskim. IMiGW, bo obok znajduje się Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, czyli instytucja, która prowadzi pomiary i obserwacje meteorologiczne. To dzięki niej wiemy, jaka będzie pogoda i jak wysokie jest stężenie smogu.

Przystanek czternasty – Żeromskiego

Ulica powstała w XIX wieku, obecną nazwę otrzymała w 1928 roku. W latach trzydziestych zrodziło się w tych okolicach budownictwo spółdzielcze. Pod numerem 16/20 powstał 3-kondygnacyjny budynek Żydowskiego Związku Robotniczego Bund, a pod numerami 35–53 kompleks domów szeregowych spółdzielni Zdobycz Robotnicza.

Przystanek piętnasty – Park Kaskada

Nazwa „Kaskada” pochodzi od wodospadu zasilanego naturalnym źródłem. Od XVII wieku park stanowił część rezydencji królewskiej na Marymoncie. Organizowano tam zabawy, festyny a nawet pokazy pirotechniczne.Więcej o Parku Kaskada przeczytacie w tym wpisie.

Przystanek szesnasty – Metro Marymont

Jeszcze na początku XVII wieku okoliczne tereny zajmowały rozległe lasy dębowe, których pozostałością jest obecny Las Bielański. Inicjatorką powstania Marymontu była królowa Marysieńka Sobieska, dla której na wzgórzu w pobliżu skarpy wiślanej powstał pałacyk zwany z francuska Marie Mont, czyli wzgórze Marii, co później spolszczono na „Marymont”.

Przystanek siedemnasty – Księdza Popiełuszki

Dawna ulica Stołeczna. Patronem ulicy jest  ksiądz Jerzy Popiełuszko, związany z Solidarnością wikariusz w pobliskim kościele św. Stanisława Kostki, zamordowany przez funkcjonariuszy SB.  Kościół zbudowany został w okresie międzywojennym w stylu modernistycznym. W czasie powstania warszawskiego w podziemiach nieukończonego jeszcze kościoła znajdował się szpital polowy.

Przystanek osiemnasty – Plac Grunwaldzki

Plac zaprojektowano w latach 1920-22, w ramach studium regulacyjnego Cytadeli Warszawskiej. Pierwotny plan  zakładał półkolisty plac, z którego promieniście rozchodziłyby się nowe ulice: Piechoty, Marynarki, Lotnictwa, Kawalerii i Artylerii. W latach 30. projekt ten zaczęto wdrażać, jednak po kilku latach zmieniono plany i zaniechano dalszej realizacji półokrągłego placu Grunwaldzkiego. W obecnej formie plac istnieje od 1961 roku, czyli od kiedy wytyczono ulicę Broniewskiego.

Przystanek dziewiętnasty – Rondo Radosława

Do 2001 rondo nosiło nazwę „Rondo Babka”.  Pochodzenie tej nazwy nie jest znane, ale sama nazwa wciąż pozostaje w użyciu i większość warszawiaków właśnie tej nazwy używa. A obok stoi oczywiście Babka Tower i Arkadia.

Przystanek dwudziesty – Stawki

Ulica Stawki powstała w miejscu drogi prowadzącej wzdłuż glinianek i stawów (stąd jej nazwa). Od XIX wieku wśród mieszkańców przeważała ludność żydowska. W listopadzie 1940 roku zachodnia część ulicy znalazła się w granicach warszawskiego getta.

Przystanek dwudziesty pierwszy – Anielewicza

Ulica pojawia się już w średniowieczu jako droga Nowego Miasta prowadząca do pól uprawnych.  W listopadzie 1940 ulica na całej swej długości znalazła się w granicach getta. Dawna zabudowa ulicy uległa zniszczeniu w 1943 roku, podczas powstania w getcie warszawskim. Obecna zabudowa pochodzi z lat powojennych i są to jedne z pierwszych budynków powstałych po wojnie na Muranowie.

Przystanek dwudziesty drugi – Nowolipki

Zabudowa ulicy została całkowicie zniszczona podczas powstania w getcie, przetrwał jedynie kościół św. Augustyna, który przeznaczono na magazyn i stajnie. W podziemiach jednej z kamienic przetrwało także Archiwum Ringelbluma (dokumenty i materiały na temat sytuacji Żydów w okupowanej Polsce).

Przystanek dwudziesty trzeci – Kino Femina

Kino mieściło się w tej kamienicy od 1935 roku. Po kapitulacji Warszawy w 1939, w kamienicy ulokowała się niemiecka rewia. W listopadzie 1940 budynek znalazł się w obrębie warszawskiego getta.  W 1941 w miejscu kina Femina otwarto Teatr Femina.  Kamienica nie została zniszczona w 1944. W 1958 w miejscu dawnego teatru ponownie uruchomiono kino, zachowując jego historyczną nazwę. W grudniu 2016 roku otwarto tu sklep Biedronka. Nie ma już sali kinowej, zachowano jednak neon  na elewacji.

Przystanek dwudziesty czwarty – Hala Mirowska

To  pierwszy kompleks hal targowych wzniesiony w Warszawie na przełomie XIX i XX wieku. Dzięki niemu znacznie poprawiły się warunki higieniczne sprzedaży. W latach 60. XX wieku do fasady hali dodano duży modernistyczny betonowo-szklany pawilon handlowy. Hala Mirowska ma też swoją siostrę bliźniaczkę, czyli Halę Gwardii, o której pisałam tutaj.

To koniec naszej wycieczki na dziś. Tutaj znajdziecie drugą część wpisu o trasie  „siedemnastki”.